Diskusioni forum “Žene u filmskoj industriji”, podržan od strane British Councila, održava se 12. i 13. juna u organizaciji Doma omladine Beograda, i biće prilika za razmatranje savremenih izazova i perspektiva žena u filmskom sektoru, uz uvid u relevantna profesionalna iskustva i prakse. Ovaj događaj okupiće profesionalke i profesionalce iz različitih oblasti filmske umetnosti, kao i sve one koji su zainteresovani za promovisanje rodne ravnopravnosti i podršku ženama u filmskom sektoru.
Biće reči o profesionalnim izazovima sa kojima se žene suočavaju u filmskoj industriji danas – od pristupa finansiranju i projektima, do pozicioniranja u odlučujućim kreativnim ulogama. Učesnice će podeliti svoja iskustva o radu u regionalnim kontekstima, naročito kada je reč o režiji na Balkanu, i osvrnuti se na načine na koje lokalne sredine oblikuju njihov umetnički izraz i karijerni put.
Koliko je uloga žena u razvoju filmske umetnosti i industrije bila i ostala važna, govore i neki od sledećih zanimljivih podataka i činjenica.
Učešće žena u filmskoj industriji beleži se gotovo od samih početaka filmske umetnosti krajem 19. veka. Jedna od prvih i najznačajnijih figura u ranoj kinematografiji bila je Alis Gi Blanše koja se smatra prvom osobom – bez obzira na pol – koja je režirala igrani film. Njeno najranije poznato delo, La Fée aux Choux (Vila iz kupusa), snimljeno je 1896, svega godinu dana nakon što su braća Limijer održala svoju prvu javnu filmsku projekciju u Parizu. Ovaj film smatra se prvim sa narativnom strukturom, a Gi Blanše je postavila temelj za razvoj igranog filma – uvođenjem režirane radnje, scenografije i glumačkog izvođenja.
Alis Gi Blanše je nastavila da režira i producira stotine filmova, eksperimentišući sa bojenjem filmske trake, sinhronizacijom zvuka i različitim žanrovima, čime je ostavila neizbrisiv trag u istoriji svetske kinematografije. Osnovala je Solax Studios 1910. godine u SAD-u, što je čini prvom ženom koja je bila vlasnica i direktorka filmskog studija. Početkom 20. veka, žene su igrale ključne uloge u razvoju filmske umetnosti – Lois Veber bila je najplaćenija rediteljka Holivuda 1916. godine, poznata po društveno angažovanim temama i inovacijama poput podeljenog ekrana (split screen) i “subjektivne kamere”. Doroti Arzner je režirala prvi zvučni film u Holivudu i uvela “boom mic”, dok je Margaret But postala prva žena sa titulom montažera u MGM studiju. Lote Rajniger režirala je The Adventures of Prince Achmed (1926), prvi dugometražni animirani film u istoriji, koristeći tehniku silueta.
Do 2024. godine samo tri žene su osvojile Oskara za najbolju režiju: Ketrin Bigelou (The Hurt Locker, 2010), Kloi Džao (Nomadland, 2021), i Džejn Kempion (The Power of the Dog, 2022). Zanimljivo je da su sve tri nagrade dodeljene u razmaku manjem od 15 godina, nakon gotovo 80 godina muške dominacije u toj kategoriji. Ketrin Bigelou je 2010. godine postala prva žena u istoriji koja je osvojila Oskara za najbolju režiju, za film The Hurt Locker (2008). Iste večeri, njen film je pobedio u kategoriji za najbolji film, dok je njen glavni konkurent bio Avatar, režisera Džejms Kamerona – njenog bivšeg supruga. Iako je Kameronov film bio komercijalno uspešniji, Bigelou je dobila priznanja kritike i struke, što je predstavljalo simbolički trenutak u istoriji Oskara.
Najuspešniji film svih vremena po zaradi koji je režirala žena, bio je Barbie, rediteljke Grete Gervig. Sa zaradom od preko 1.4 milijarde dolara na globalnom nivou, postao je najkomercijalniji film u istoriji koji je neka žena samostalno režirala. (The Guardian)
Kada su u pitanju srpska i jugoslovenska kinematografija, u najranijoj fazi razvoja, žene su se pojavljivale gotovo isključivo kao glumice. Nakon Drugog svetskog rata žene su, u manjini, počele da se pojavljuju iza kamere, najčešće u dokumentarnom i obrazovnom filmu. Najznačajnija figura ovog perioda je Soja Jovanović, koja je 1957. godine režirala Pop Ćiru i pop Spiru i tako postala prva žena u Jugoslaviji koja je režirala dugometražni igrani film.
Tokom 1960-ih i 1970-ih, žene su u jugoslovenskom filmu najčešće bile prisutne u dokumentarnom, obrazovnom i televizijskom formatu, dok je režija igranih filmova ostala mahom u muškom domenu. Iako su se žene isticale kao montažerke, producentkinje i urednice, tek poslednje decenije beleži se primetan porast autorki u režiji, naročito u dokumentarnom filmu.
Posebno ohrabruje činjenica da sve više žena ostvaruje zapažene međunarodne uspehe. Film Kelti (2021) rediteljke Milice Tomović premijerno je prikazan na Berlinaleu u programu Panorama (Berlinale.de, 2021), dok je Ivana Grozna (2019) Ivane Mladenović nagrađena u Lokarnu u kategoriji reditelji u usponu (Locarno.ch, 2019). Marta Popivoda je svojim dokumentarcem Jugoslavija: kako je ideologija pokretala naše telo (2013) gostovala na prestižnom IDFA festivalu u Amsterdamu (IDFA.nl, 2013), jednom od najvažnijih dokumentarnih festivala u svetu. Takođe, Lena Miler je zajedno sa Jerg A. Hope režirala dokumentarni film Dragan Wende – West Berlin (2013), koji je prikazan na festivalima Hot Docs u Torontu i CPH:DOX u Kopenhagenu (HotDocs.ca, 2013), dva vodeća festivala dokumentarnog filma u svetu. Sve više filmova sa ženskim autorskim pečatom ne samo da ulazi u festivalske selekcije, već oblikuje narativ savremene srpske kinematografije.
I dalje ostaju brojna otvorena pitanja o savremenom položaju žena u filmskoj industriji, a nekima od njih baviće se upravo Diskusioni forum: ŽENE U FILMSKOJ INDUSTIJI, 12. i 13. juna u Domu omladine Beograda. Pozivamo sve žene koje stvaraju, rade i oblikuju filmsku industriju da nam se pridruže na ovom značajnom susretu. Ovo je prilika za upoznavanje, prepoznavanje, osnaživanje i stvaranje novih mogućnosti za saradnju i podršku.
PROGRAM: https://domomladine.org/diskusioni-forum-zene-u-filmskoj-industriji/
Učešće na Forumu je besplatno, ali zbog ograničenog broja mesta i želje da se omogući kvalitetan i fokusiran dijalog, prijava je obavezna za sve učesnice i učesnike Foruma. Link za prijavu: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdKhV-0lzAVOpVkrvZydX1AitlyjkjZSG_FB8253RAL0KLYPg/viewform?usp=dialog
Diskusioni forum: Žene u filmskoj industriji deo je projekta “Creative Moxie: Catalyst for Creative Revolution” koji Dom omladine Beograda realizuje u saradnji sa Srpskom filmskom asocijacijom i NVU Art365 (Crna Gora), uz podršku British Councila, a finansiran je kroz inicijativu Kultura i kreativnost za Zapadni Balkan.
Projekat Kultura i kreativnost za Zapadni Balkan (CC4WBs), koji finansira Evropska unija, usmeren je na podsticanje dijaloga u regionu kroz jačanje kulturnih i kreativnih sektora, s ciljem povećanja njihovog društveno-ekonomskog uticaja. Tokom perioda od 48 meseci, ovaj projekat ima za cilj unapređenje znanja, veština i pristupa finansijskoj podršci kako bi se povećala konkurentnost, održala koprodukcija i podstakao promet roba i usluga u regionu Zapadnog Balkana. Deo programa se odvija u saradnji sa Media Deskom Srbija.
“Manje od pet minuta za bolje razumevanje radnih iskustava, prilika i izazova žena u filmskoj industriji”
U okviru foruma biće predstavljeni rezultati ankete “Iskustva žena u filmskoj industriji”, koja treba da pruži bolje razumevanje radnih iskustava, profesionalnih prilika, izazova i prepreka sa kojima se susreću žene u filmskoj industriji. Anketa je anonimna i njeno popunjavanje traje manje od 5 minuta. Pozivamo žene koje profesionalno deluju u okviru filmske industrije u Srbiji da učestvuju u ovom istraživanju, kao i da podele anketu sa koleginicama i saradnicama iz struke, kako bismo obezbedili što reprezentativniji uzorak i osigurali da glas što većeg broja žena bude uključen u rezultate istraživanja.
Anketa se nalazi na ovom linku: https://docs.google.com/forms/d/1qFX4ehoDA09mzlGo0HaSTCpfvpjIfL7UfPaRsnlQYXI/edit
